Thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) từ lâu đã là một điểm sáng trong bối cảnh kinh tế Việt Nam. Tuy nhiên, thách thức lớn hiện nay nằm ở việc tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp trong và ngoài nước để xây dựng nền kinh tế độc lập và tự cường hơn.
Theo báo cáo của Chính phủ trước Quốc hội (NA) về tình hình thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2021-2025, tổng vốn FDI đăng ký đã đạt 185 tỷ USD, vượt qua con số 170 tỷ USD của giai đoạn 2016-2020.
Chỉ trong 9 tháng đầu năm 2025, dòng vốn FDI đăng ký đạt 28,54 tỷ USD, tăng 15,2% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó vốn giải ngân đạt kỷ lục 5 năm là 18,8 tỷ USD. Chất lượng vốn FDI tiếp tục được cải thiện, thu hút ngày càng nhiều nhà đầu tư chiến lược và các dự án quy mô lớn trong lĩnh vực công nghệ cao như chất bán dẫn, trí tuệ nhân tạo. Các ví dụ đáng chú ý bao gồm các trung tâm R&D được thành lập bởi NVIDIA, Qualcomm, SAP và các dự án từ SYKE và LEGO, bên cạnh các khoản đầu tư hàng tỷ đô la từ Samsung, LG, Foxconn, Goertek và Luxshare.
Báo cáo xác minh của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội đã nhấn mạnh “vai trò đầu tàu” của khu vực FDI đối với hoạt động thương mại của Việt Nam. Tỷ trọng xuất khẩu do các doanh nghiệp FDI tạo ra đã tăng từ 71,7% trong quý đầu tiên lên 79,1% trong quý 3 năm nay, trong khi tỷ trọng nhập khẩu của họ tăng từ 63,1% lên 72,5%.
Bất chấp những đóng góp tích cực này, ủy ban bày tỏ lo ngại về sự phụ thuộc nặng nề của nền kinh tế vào khu vực FDI, đồng thời cảnh báo rằng sự phụ thuộc đó khiến Việt Nam dễ bị gián đoạn bởi chuỗi cung ứng toàn cầu. Một điểm yếu quan trọng khác là sự liên kết hạn chế giữa doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và doanh nghiệp trong nước, cản trở việc hình thành hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ có khả năng cạnh tranh trên trường quốc tế..
Theo báo cáo năm 2024 của Tổ chức Thương mại Thế giới, tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa trong xuất khẩu sản phẩm chế tạo chiến lược của Việt Nam vẫn tương đối thấp so với các nước trong khu vực và toàn cầu.
Ví dụ: trong lĩnh vực điện và điện tử – một trong những ngành xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam, hàm lượng giá trị gia tăng trong nước chỉ ở mức 26,9%, thua xa Thái Lan (52,2%), Indonesia (61,2%), Ấn Độ (66%), Trung Quốc (75,3%) và Hàn Quốc (68,8%).
Trong các cuộc thảo luận gần đây của Quốc hội, một số nhà lập pháp đã nhấn mạnh sự cần thiết phải có cách tiếp cận có chọn lọc hơn trong việc thu hút FDI. Thứ trưởng Nguyễn Đại Thắng, tỉnh Hưng Yên kêu gọi ưu tiên các dự án có cam kết chắc chắn về chuyển giao công nghệ, giải quyết việc làm cho lao động Việt Nam, hợp tác với doanh nghiệp địa phương.
Chia sẻ quan điểm này, ông Nguyễn Như Sở đến từ tỉnh Bắc Ninh nhấn mạnh, các chính sách FDI hiện hành phải bao gồm các yêu cầu rõ ràng hơn về nội địa hóa và chuyển giao công nghệ.
FDI sẽ đóng vai trò là chất xúc tác để tăng cường năng lực sản xuất trong nước, nâng cao giá trị 'Made in Vietnam' và giúp các doanh nghiệp Việt Nam nắm quyền kiểm soát các giai đoạn quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây chính là nền tảng đích thực cho một nền kinh tế độc lập, bền vững./.VNA